Bywają niewielkie, pojedyncze lub kilka w grupie. Mają kształt plamki z białym lub żółtym włóknistym nalotem o różowych przekrwionych brzegach. Są bardzo bolesne i goja się od kilku do kilkunastu dni. Mają tendencję do nawracania.

Aftozy, również znane pod nazwą przewlekłe afty nawracające objawiają się pojawieniem się aft(łac. Aphtosis). Zmiany te najczęściej lokalizują się na ruchomej nierogowaciejącej błonie śluzowej policzków, warg, dna jamy ustnej, łukach podniebiennych i podniebieniu miękkim. Etiologia aft nie jest do końca wyjaśniona mimo mnogich prób, natomiast wiadomo, że nie są one zakaźne. Do przewlekłych aft nawracających zaliczamy afty małe (afty Mikulicza), afty duże (afty Suttona) i afty opryszczkopodobne. Objawy kliniczne, a także przebieg choroby zależy od postaci. Przyjęto, że pojawianie się aft związane jest z czynnikami miejscowymi i ogólnymi.

Do czynników miejscowych można zaliczyć złą higienę jamy ustnej, nawisające wypełnienia, źle dobrane aparaty ortodontyczne czy protetyczne. Co do czynników ogólnych, to najprawdopodobniej jest to powiązane z reakcją układu odpornościowego na rożne bodźce. Uważa się, że afty mogą pojawić się, jeśli organizm nie wiadomo czemu nie rozpoznaje cząsteczki i nadmiernie reaguje na ich pojawienie. Pojawienie się takich cząsteczek prowokuje atak limfocytów układu odpornościowego – mniej więcej tak samo organizm reaguje na przeszczepienie narządu. Atak cząsteczek przez limfocyty doprowadza do pojawienia się aft na błonie śluzowej jamy ustnej.

Do czynników ogólnych można zaliczyć zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak zapalenie błony śluzowej żołądka, zapalenie błony śluzowej dwunastnicy czy jelita grubego, jak również zakażenie helmintami. W tym przypadku błona śluzowa jamy ustnej staje się obrzęknięta i bolesna, może być pokryta białym lub żółtym nalotem. Gruczoły ślinowe produkują ślinę z nadmiarem. Może pojawić się krwawienie z dziąseł i nieprzyjemny zapach z ust. Kolejnym czynnikiem jest stres, z którym należy walczyć, unikać, chociaż wiadomo, że nie zawsze udaje się.

Spośród innych przyczyn należy wymienić:

• mikroflorę jamy ustnej;
• nieprawidłowe odżywianie;
• termiczne i mechaniczne urazy błony śluzowej;
• odwodnienie, spowodowane biegunką, wymiotami, małą spożywanej ilością wody, długotrwałą gorączką, zwiększonym wydzielaniem moczu, utratą dużej ilości krwi;
• niektóre leki, zmniejszające wydzielanie śliny;
• niedobór witamin ( zwłaszcza witaminy A, B i C), niedobór żelaza lub kwasu foliowego;
• nikotynizm;
• nowotwory złośliwe głowy i szyi;
• zaburzenia hormonalne (ciąża, okres pokwitania itd.);
• anemia;
• radio- i chemioterapia.

Aftozy są najczęściej występującą nieinfekcyjną chorobą jamy ustnej. 10 % populacji uskarża się na afty nawracające, niestety kobiety chorują częściej.

Profilaktyka

Profilaktyka obejmuje sanację jamy ustnej czyli usunięcie z jamy ustnej potencjalnych ognisk zakażenia, czyli wyleczenie zębów z próchnicą, usunięcie tych zębów których wyleczyć się nie da, leczenie chorób przyzębia, a także wizyty kontrolne u laryngologa celem wykluczenia ognisk zakażenia.

Należy wspomnieć o możliwości nadwrażliwości podczas leczenia zapalenia miazgi i choroby przyzębia za pomocą konwencjonalnego leczenia.

Do profilaktyki należy kontrola uzupełnień protetycznych pod względem jakości wykonania, a także tworzywa, z którego to urządzenie jest wykonane.

Osobom cierpiącym na nadwrażliwość na leki przeciwwskazane jest używanie środków do higieny, zawierających substancje aromatyczne, spożywanie alergizujących pokarmów, a także branie leków zawierających antybiotyki i sulfonamidy.

Leczenie:

1. Doprowadzenie jamy ustnej do pożądanego efektu.
2. Usuniecie czynników sprawczych.
3. Leczenie miejscowe z zastosowaniem glikokortykosteroidów oraz preparatów przyspieszających regeneracje nabłonka.
4. Preparaty przeciwzapalne, znieczulające, ściągające, jak również przyspieszające gojenie, np Solcoseryl.
5. W przypadku przyczyn ogólnoustrojowych można zastosować leczenie ogólne:
   • witaminy A, C, D, PP, kwas foliowy, żelazo;
   • leki przeciwalergiczne;
   • sterydy w przypadku bolesnych głębokich aft.

Dobre wyniki daje leczenie immunostymulujące, np. stosowanie Longovitalu, Biomarine czy Cymetydyny. Można zastosować leczenie za pomocą lasera.

W przypadku zauważenia na błonie śluzowej jamy ustnej nadżerek czy owrzodzenia należy skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia groźnych jednostek chorobowych, ustalenia rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia.